In 1854 is hij in Philadelphia in brand gevlogen – op 25 maart 2004 heeft een reconstructie van de beroemde schaakturk zijn eerste partij gespeeld. Het Heinz Nixdorf MuseumsForum in Paderborn presenteerde de natuurgetrouwe kopie aan het publiek aan de vooravond van de 200e sterfdag van de uitvinder ervan, Wolfgang von Kempelen.
Tegen Napoleon en Edgar Allan Poe
Hij had de schaakturk in 1769 voor het eerst in Wenen aan keizerin Maria Theresia getoond. Daarmee begon een meer dan zeventig jaar lange rondreis van "de turk" langs paleizen en salons in Europa en Amerika. Overal zorgde de beroemdste automaat ter wereld voor sensatie en verwondering. Hij speelde tegen talloze beroemde tijdgenoten, zoals Benjamin Franklin, Napoleon en Edgar Allan Poe.
Wonder van zijn tijd
Er werd in de 18e en 19e eeuw veelvuldig gespeculeerd over hoe de automaat werkte. Had Von Kempelen daadwerkelijk een geniale automaat ontwikkeld die gelijkwaardig was aan de menselijke intelligentie? Waren het magnetische krachten of onzichtbare touwtjes die de turk lieten bewegen? Zat er een dwerg of een kind in de kast? Met de vermoedens werden pamfletten en boeken gevuld. Maar pas in 1840 werd het geheim onthuld.
Ook al kon de magisch aandoende voorstelling niet zonder een truc, toch was de schaakturk een technisch meesterwerk voor zijn tijd. Von Kempelen maakte gebruik van complexe mechanica om zijn turk tot leven te wekken. De fascinatie dat een machine ogenschijnlijk een mens bij het schaken kon verslaan en het decennialange geheim van de werkelijke werking droegen bij aan de mythevorming rond de schaakturk. Ook vandaag nog staat hij bij veel mensen in het geheugen gegrift.
Kunstmatige intelligentie
Hij heeft de aanzet gegeven tot de discussie of het intellectuele vermogen van de mens door een machine zou kunnen worden overtroffen – een discussie die gezien de huidige vooruitgang op het gebied van robotica en kunstmatige intelligentie weer uiterst actueel is. Daarmee is de schaakturk perfect op zijn plaats in het grootste computermuseum ter wereld, waarin ook historische schaakcomputers te zien zijn.