De voorlopers van de zakrekenmachine

Het HNF presenteert ook twee zeer zeldzame rekenapparaten uit de 17e en de 18e eeuw.

Machine arithmétique de Grillet

Bijzonder goed bewaard gebleven is de "Machine arithmétique de Grillet" uit 1678. Behalve het exemplaar van het HNF is er nog slechts één andere machine bekend, in het Musée des arts et métiers in Parijs.

Hij is gemaakt door René Grillet, hofklokkenmaker van Lodewijk XIV, en is een perfect voorbeeld van het begin van het mechanisch rekenen. Een beknopte beschrijving met een kopergravure publiceerde Grillet in 1678 in het eerste Europese wetenschappelijke tijdschrift "Le Journal des Scavants". Zijn uitvinding is gebaseerd op het rekenen met de rekenstaafjes van Napier, die sinds 1617 werden gebruikt.

Onder in de houten kast bevinden zich vijf rollen, ontworpen volgens het principe van de rekenstaafjes van Napier, voor vermenigvuldigen en delen, alsmede nog twee rollen voor kwadrateren en het berekenen van kubiekgetallen. In de deksel heeft Grillet 24 kleine van papier gemaakte schijven met cijfers aangebracht, die het mogelijk maken om de deelresultaten van de rekenstaafjes van Napier bij elkaar op te tellen. De zeer nauwkeurige cijferwieltjes lijken duidelijk de afgelopen 335 jaar nauwelijks gebruikt te zijn, zo goed zijn ze bewaard gebleven.

In vergelijking met de Pascaline, een van de eerste rekenmachines uit 1642, ontbreekt bij de Grillet de overdracht van tientallen en het mechanische raderwerk. Met een grootte van 14,5 x 32,5 x 5 cm en een gewicht van 990 gram is hij echter bijzonder compact an kan als draagbaar apparaat worden beschouwd, en daarmee als voorloper van de zakrekenmachine.

Het rekenkastje van Schott

In 1668 publiceerde de wiskundige en Jezuïet Caspar Schott het ontwerp van een rekenapparaat, dat eveneens op het rekenen met de rekenstaafjes van Napier is gebaseerd. Het apparaat dat in het HNF te zien is, is terug te voeren op deze beschrijving van Schott en stamt uit ongeveer 1780. De maker is onbekend.

Het ondersteunt het vermenigvuldigen en delen van getallen van acht cijfers. Het kastje is gemaakt van noten- en eikenhout, de draaiknopjes zijn van ivoor. De messing panelen zijn ter versiering.